سایبرپانک،‌ روبات، جامعه، نئون

مقدمه

سایبرپانک یکی از زیرشاخه‌های ادبیات علمی-تخیلی است. در یادداشت‌های قبلی در مورد ادبیات پساآخرالزمانی صحبت کردیم. در این یادداشت می‌خواهیم در مورد ادبیات سایبرپانک صحبت کنیم.

تصور کن

تصور کنید بخاطر مشکل دست چپتان به درمانگاه رفته‌اید. دکتر شما را معاینه می‌کند و می‌گوید که یکی از مهره‌های دست چپتان دچار شکستگی شده است و باید معالجه شوید.

سپس دستتان را درون دستگاهی استوانه شکل می‌گذارید. عینک آفتابی به چشم گذاشته و به صندلی تکیه می‌دهید.

پس از چرخش قطعات مکانیکی و جرقه‌هایی که از دستگاه بیرون می‌آید دست شما مانند روز اول شده است.

اجزای مکانیکی مانند پیچ، سیم‌ و کلاف‌های فلزی در کنار هم درون دست شیشه‌‌‌ای شما قرار دارند. دکتر از نتیجه راضی است. همانجا اسپری پوستی به دستتان میزند و شما از رضایت سری تکان می‌دهید.

به عصر سایبرپانک خوش آمدید. دنیایی که انسان‌ها به نیمه ربات تبدیل شده‌اند. جایی که دست‌های از دست رفته‌ با دست‌های روباتیک جایگزین می‌شوند. فناوری‌های پیشرفته جای دکترهای سنتی را گرفته‌اند. حتی اگر قلب شما کارایی لازم را نداشته باشد میتوان یک قلب روباتیک سفارش داد.

زیرشاخه ادبیات وحشت و علمی تخیلی

زیرژانر سایبرپانک یکی از زیرشاخه‌های ادبیات علمی-تخیلی است. جایی که فناوری روباتیک به زندگی روزانه انسان‌ها راه یافته است.

از حدود دهه ۶۰ تا ۷۰ میلادی هنگامی که رایانه‌ها و روبات‌ها راه خود را به اخبار باز کردند، همواره ترس و نگرانی برای تحت تأثیر قرار گرفتن زندگی روزانه انسان‌ها به وسیله ربات‌ها و رایانه‌ها وجود داشته است. یکی از این ترس‌ها که به ادبیات هم راه پیدا کرد، ترس از روباتیک شدن جوامع و کم‌شدن صفت‌های انسانی در انسان‌ها است. ترس از جامعه‌ای که احساسات جای خود را به منطقِ مطلق بدهند. یا ظهور روبات‌هایی که ما را برده خود کند و حتی در جهت نابودی ما برآید.

این موضوعات در این سال‌ها دستمایه رمان‌ها، فیلم‌ها و بازی‌های زیادی شده است. داستان‌هایی که در آن‌ها نسل بشریت در معرض خطر قرار گرفته است. چه به وسیله انسان‌های دیگر و چه بوسیله روبات‌هایی که خود انسان‌ها آن‌ها را به وجود آورده‌اند.

بررسی نام سایبرپانک

سایبر در لغت به هر چیزی اطلاق می‌شود که مرتبط با فناوری کامپیوتر، ارتباطات یا واقعیت مجازی باشد؛ از موضوعات مرتبط با فناوری و کامپیوتر تا موضوعات مربوط به هک، امنیت و روباتیک.

پانک در لغت به معنای جوان ولگرد است ولی در اینجا منظور شخص ضداجتماعی است. در اینگونه داستان‌ها اغلب شخصیت اصلی ضداجتماع است. یعنی نمی‌تواند با جامعه روباتیک ارتباط برقرار کند. معمولا از روبات‌ها متنفر است و با نفود زیاد روبات‌ها در جامعه مشکل دارد. به فناوری‌های جدید اعتماد ندارد و ترجیح می‌دهد کارهایش را به روش‌ سنتی انجام دهد.

ویژگی‌های کلی

موضوعات کلی داستان‌های سایبرپانک می‌تواند در برگیرنده موارد زیر باشد: (منبع)

تمرکز بر فناوری پیشرفته مانند فناوری رایانه، ارتباطات و سایبرنتیک که گاهی موجب از هم‌گسیختگی نظم اجتماعی می‌شود.

موضوعاتی حول محور جنگ میان هکرها، هوش مصنوعی و یا شرکت‌های بزرگ.

حضور ربات‌های انسان‌نما، درگیری و کشمکش با آن‌ها و برهم‌ریختگی نظم جهان.

جایگزینی اعضای بدن انسان‌ها با فناوری‌های رباتیک.

استفاده از لامپ‌های نئونی و رنگ‌های مرتبط با آن برای به نمایش گذاشتن پیشرفت تکنولوژی و فضاسازی جهان آینده.

از وب‌سایت محدثه ظریفیان

چند نمونه:

فیلم‌های سایبرپانکی:

chappie 2015
blade runner franchise
Alita: Battle Angel

داستان/رمان های این سبک:

ابدی ها – فیلیپ کیندرد دیک
کربن تغییر یافته – ریچارد مورگان
نیورومنسر – ویلیام گیبسن

بازی‌های این سبک:

cyberpunk 2077
The Ascent
System Shock

سایبرپانک در ادبیات فارسی

جستجوی من در مورد داستان‌های سایبرپانک در ادبیات فارسی متأسفانه ناموفق بود. شاید وقت آن باشد که نویسندگان جوان و علاقمند به ادبیات علمی-تخیلی دست به قلم شده و در این زمینه داستان‌هایی بنویسند. چرا که جای این ژانر در ادبیات فارسی خالی است.

اگر نمونه فارسی می‌شناسید لطفاً در کامنت‌ها معرفی کنید.

جمع‌بندی

همانطور که گفته شد این سبک در اثر یک ترس دیرینه از کامپیوتر‌ها و روبات‌ها شکل گرفت. و کم کم به ادبیات و سینِما راه پیدا کرد.

به عنوان یکی از علاقه‌مندان به ادبیات علمی-تخیلی به شدت دوست دارم که داستان‌ها و فیلم‌های بیشتری از این دست ساخته و پرداخته شود؛ به خصوص در ادبیات فارسی.

اکنون نوبت شماست. نظر شما در مورد این سبک چیست؟ آیا نمونه‌های دیگری می‌شناسید؟